Kentsel dönüşümde kira yardımı, riskli yapıların yıkılıp yeniden yapılması sürecinde maliklerin, kiracıların veya sınırlı ayni hak sahiplerinin (örneğin, intifa hakkı sahipleri) mağduriyetini önlemek için devlet tarafından sağlanan maddi bir destektir. Bu yardım, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 5. maddesi ve ilgili yönetmeliklere dayanır. Mart 2025 itibarıyla güncel bilgilerle kira yardımının detaylarını adım adım açıklayayım:
1. Kira Yardımı Kimlere Verilir?
- Malikler: Riskli yapıda oturan veya oturmasa bile mülk sahibi olanlar.
- Kiracılar: Riskli yapıda en az 1 yıldır ikamet edenler (resmi kira sözleşmesiyle kanıtlanmalı).
- Sınırlı Ayni Hak Sahipleri: İntifa, sükna gibi haklara sahip kişiler.
- Not: İş yerleri için kira yardımı verilmez; ancak “Yarısı Bizden” gibi kampanyalarda iş yerlerine özel hibe/kredi destekleri bulunur.
2. Güncel Kira Yardımı Tutarları (Mart 2025)
Kira yardımı tutarları, her yıl enflasyon ve bölgesel yaşam maliyetleri dikkate alınarak güncellenir. 2025 için son rakamlar şu şekilde:
- İstanbul: Aylık 8.000 TL (2024’te 5.500 TL idi, %45 artış).
- Ankara, İzmir, Bursa, Antalya gibi büyükşehirler: Aylık 6.500 TL.
- Diğer büyükşehirler: Aylık 5.500 TL.
- Büyükşehir olmayan iller: Aylık 3.500-5.000 TL (ilçe bazında değişiyor; örneğin, deprem bölgesi illerde üst sınır uygulanabilir).
- Kiracılara Tek Seferlik Taşınma Yardımı:
- İstanbul’da 11.000 TL.
- Diğer büyükşehirlerde 8.000-9.000 TL.
- Küçük illerde 6.000-7.000 TL.
Not: Tutarlar, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından her yıl Resmi Gazete’de yayımlanır. 2025 artışları, inşaat maliyetlerindeki %20-30’luk yükseliş ve enflasyon etkisiyle yapıldı.
3. Yardım Süresi
- Riskli Yapılar: 18 ay (36 ay ek süre talep edilebilir, ancak nadir onaylanır).
- Rezerv Alanlar: 48 aya kadar (yeni yerleşim alanlarında inşa edilen yapılar için).
- Esneklik: Deprem gibi olağanüstü durumlarda süre Bakanlık kararıyla uzatılabilir (örneğin, 2023 Kahramanmaraş depremi sonrası uzatmalar yapıldı).
- Kesinti: Yeni yapı tamamlanıp teslim edilirse, süre dolmasa bile yardım kesilir.
4. Başvuru Şartları
- Riskli Yapı Tespiti: Binanın “riskli” olduğu, Bakanlıkça lisanslı bir kuruluş tarafından hazırlanan raporla belgelenmeli.
- Tahliye: Yapının boşaltılması ve yıkım sürecinin başlaması gerekir.
- Kira Sözleşmesi: Kiracılar için en az 1 yıllık resmi kira kontratı şart (noter onaylı veya e-Devlet’ten doğrulanabilir).
- Kimlik ve Mülkiyet: Malikler için tapu, kiracılar için ikametgah ve kira sözleşmesi sunulmalı.
5. Başvuru Süreci
- Riskli Yapı Raporu: Lisanslı bir firmadan alınır (ortalama maliyet 5.000-10.000 TL, malikler tarafından ödenir).
- Başvuru Yeri:
- İl/ilçe Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Müdürlükleri.
- E-Devlet üzerinden online başvuru (2023’ten beri aktif).
- Gerekli Belgeler:
- Kimlik fotokopisi (T.C. numarasıyla).
- Tapu belgesi (malikler için).
- Kira sözleşmesi ve ikametgah (kiracılar için).
- Riskli yapı raporu.
- Banka IBAN numarası (yardım bu hesaba yatacak).
- Değerlendirme: Başvuru, 30-60 gün içinde incelenir. Onay sonrası ödeme 1-2 ay içinde başlar.
- Ödeme: Aylık olarak hak sahibinin banka hesabına yatırılır.
6. Önemli Detaylar
- Tek Yapı Kuralı: Bir kişi, aynı anda birden fazla riskli yapı için kira yardımı alamaz.
- Kontrol: Malik veya kiracı, yardım süresince başka bir riskli yapıda oturmamalı; bu durum denetimle tespit edilirse yardım kesilir.
- Müteahhit Katkısı: Bazı projelerde müteahhit, devletin kira yardımına ek olarak kendi bütçesinden destek sunabilir (örneğin, 2.000-3.000 TL aylık ek ödeme). Bu, sözleşmeyle belirlenir ve devlet teşvikiyle ilişkili değildir.
7. Özel Durumlar
- Deprem Bölgeleri: 6 Şubat 2023 depremi sonrası Kahramanmaraş, Hatay gibi illerde kira yardımları artırıldı (örneğin, 5.000 TL’den 6.500 TL’ye) ve süreler esnetildi.
- “Yarısı Bizden” Kampanyası: İstanbul’da bu kampanya kapsamında kira yardımı yerine taşınma desteği (100.000 TL tek seferlik) tercih edilebilir.
- Kısmi Kullanım: Eğer malik, riskli yapının bir kısmını (örneğin, dükkanı) kullanmaya devam ederse, kira yardımı kesilebilir.
8. Güncel Durum (Mart 2025)
- Rakamlar: 2024 sonuna kadar Türkiye genelinde 1,2 milyon kişiye kira yardımı sağlandı, 2025’te bu sayının 1,5 milyona ulaşması bekleniyor.
- Artış: Kira yardımları, 2025’te inşaat maliyetlerindeki yükseliş ve kiraların artması nedeniyle %30-45 oranında güncellendi.
- Hedef: Özellikle İstanbul’da 600.000 riskli yapının dönüşümü için kira yardımı bütçesi artırıldı (2025 için 20 milyar TL ayrıldı).
Pratik Öneriler
- Hızlı Başvuru: Riskli yapı raporu çıkar çıkmaz başvurun; onay süreci uzayabilir.
- Belge Kontrolü: Eksik belge, süreci 1-2 ay geciktirebilir; tüm evrakları önceden hazırlayın.
- Müteahhitle Koordinasyon: Müteahhit kira desteği sunuyorsa, bunu devletin yardımıyla çakışmayacak şekilde sözleşmeye ekleyin.
